مجموعه شعر سمفونی فرشته و انسان اثر غلامرضا معصومی از آثار منتشر شده نشر نزدیکتر است.
در شعر سمفونیِ فرشته و انسان که در حقیقت نوعی لیبرتو[1] پنج پردهای است، سعی بر این بوده که موسیقی درونی و بیرونی و سبکِ شعری در خدمتِ مضمون قرار گیرد و قالب، براساسِ محتوای داستان انتخاب شود.
مثلاً برای روایت داستان در شروعِ پردهها از قالب سپید،
در مکالمات، از بحر رمل و زحافات آن،
برای توصیف فضای جنگ در پردهی چهارم از بحر متقارب مثمن محذوف(وزن حماسی شاهنامه)
و برای صحنهی رقص سماع در پردهی پنجم از بحرِ رجز مثمن مطوی مخبون،(وزنی پر شور) استفاده شده است.
برای تغییر از یک قالب به قالب دیگر، از تکنیک مدلاسیون[2] (از تکنیکهای آهنگسازی)، استفاده شده است:
1- نشان دادن قالب مبدأ
2- آوردن ارکانِ واسطه
3- تثبیت قالب جدید
در سده اخیر در اشعارِ بعضی از شاعرانِ مدرن، نمونههایی از تغییر قالب دیده میشود. هرچند، این تغییرات، معمولاً به صورتِ لحظهای و یا خروج موقت بوده و شاعر معمولاً قبل از تثبیتِ قالبِ جدید، به قالبِ قبل باز میگردد.
این تغییراتِ قالب، اگر چه خیلی کوتاه و مقطعی هستند ولی به نوعی میتواند بیانگرِ توجه شاعران نوگرای ما به اهمیتِ مدلاسیون شعری باشد.
به عنوان مثال مجموعهی اشعار «شرق اندوه» در هشت کتاب سهراب سپهری با اینکه دارای خصوصیات شعر منثور میباشد، گاهی به زیبایی و ظرافت، وارد وزنِ مفعول مفاعیلن میشود و دوباره به شعرِ منثور بر میگردد یا برعکس با بحر هزج آغاز میشود و لحظاتی وارد نثر میشود و دوباره به بحر باز میگردد.
1- لیبرتو یا اپرانامه به متن آوازها و گفتارهایی گفته میشود که در یک نمایش اپرا بکار میرود.
2- مدلاسیون(Modulation )، یا تغییر تنالیته، روشی برای ایجاد تنوع در هارمونیِ موسیقی است.
- پیشگفتار کتاب